1. Mô hình phát triển du lịch cộng đồng để xóa đói giảm nghèo của một số quốc gia

Du lịch dựa vào cộng đồng ở các nước khu vực Châu Á phát triển muộn hơn so với các nước trên thế giới cả về lý luận và thực tiễn. Tháng 5/1995, Hội thảo đầu tiên bàn về du lịch dựa vào cộng đồng được tổ chức tại đảo Ba Li – Indonesia do Tổ chức nghiên cứu thiên nhiên thế giới khởi xướng. Hội thảo đã phổ biến kinh nghiệm phát triển du lịch dựa vào cộng đồng của các nước châu Âu và đưa ra kế hoạch xây dựng phát triển du lịch có sự tham gia của cộng đồng tại các khu bảo tồn của khu vực các nước ðông Nam Á.

Hội thảo thứ 2 về du lịch dựa vào cộng đồng do tổ chức NOVIB thành viên của Tổ chức quốc tế Oxfam ở ðông Nam Á tổ chức hội thảo có sự tham gia của các Tổ chức phi chính phủ Philippine, Indonesia và Thái Lan. Tại hội thảo này cũng đề cập đến phương pháp xây dựng du lịch dựa vào cộng đồng tại một số điểm tại các Khu bảo tồn, Vườn quốc gia khu vực nhằm để bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên và động vật hoang dã. Hội thảo đề cập đến giải pháp phát triển du lịch dựa vào cộng đồng là chia sẽ lợi ích cho cộng đồng trong lợi ích phát triển du lịch để nâng cao điều kiện sống cho cộng đồng các dân tộc. Hội thảo cũng đề cao vai trò của chính phủ, chính quyền sở tại, các công ty du lịch là những cơ quan góp phần vào thực hiện tốt chương trình. Sau hội thảo, nhiều nước đã nhận được sự ủng hộ của các tổ chức quốc tế nên đã bắt tay vào nghiên cứu xây dựng một số mô hình phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại một vài khu bảo tồn thiên nhiên như: Indonisia, Philipin, Malaisia, Thái Lan.

Tháng 3/1997, Hội thảo xây dựng khung phát triển du lịch dựa vào cộng đồng lần thứ 2 được tổ chức tại Palawan – Philipine được sự giúp đỡ của các tổ chức ASSET Phillipine, Các tổ chức phi chính phủ và Tổ chức POs đã giúp các cộng đồng tại Philipine thiết lập và thực hiện các hình thức tham gia cộng đồng vào việc cung cấp các dịch vụ cho khách du lịch khi đến tham quan tại các khu vực vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên Ifugao, Marinduque, Camiguin của Philipin.

Hội thảo “Du lịch sinh thái cho bảo tồn và phát triển cộng đồng” tại Chiềng Mai – Thái Lan tháng 8 năm 1997 và Hội thảo “Du lịch dựa vào cộng đồng lần thứ hai” tại Chiềng Mai – Thái Lan tháng 3 năm 2002, các nước tham dự đã thống nhất quan điểm về khái niệm phát triển du lịch dựa vào cộng đồng và cộng đồng tham gia phát triển du lịch là một vấn đề, đồng thời nêu lên phương thức về phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại các điểm du lịch có tài nguyên phong phú.

Trong các nước khối ASEAN thì Indonisia là nước tiên phong đầu tiên thực hiện chương trình phát triển du lịch dựa vào cộng đồng với mục đích là bảo tồn thiên nhiên, bảo tồn nền văn hóa dân tộc bản địa, hỗ trợ cộng đồng phát triển bền vững và tạo điều kiện cho cộng đồng tham gia cung cấp các dịch vụ, các sản phẩm du lịch tại các vùng, khu bảo tồn để thu hút khách du lịch. Các nước ðông Bắc Á có Nepal là nước phát triển du lịch dựa vào cộng đồng thành công nhất trong khu vực. Xây dựng mô hình phát triển du lịch dựa vào cộng đồng của Nêpan được tổ chức tại một số vùng có ưu thế về tài nguyên thiên nhiên. Mục tiêu là để giải quyết công ăn việc làm cho cộng đồng dân bản địa, bước đầu xóa đói giảm nghèo cho dân để họ không tham gia khai thác, tàn phá rừng và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, bảo tồn các di sản văn hóa phong tục tập quán. Phương pháp tổ chức thông qua các chương trình,  các dự án để lồng ghép các nội dung vừa đảm bảo các mục tiêu khác nhau trong đó có du lịch và bảo vệ môi trường. Một số mô hình điển hình của các nước như Vườn quốc gia Gunung Halimun-Indonesia, làng Ghandruk thuộc khu bảo tồn Annapurna-Nepal, bản Huay Hee-Thái Lan.

2. Mô hình phát triển du lịch cộng đồng của một số địa phương tại Việt Nam

2.1. Sơ lược quá trình phát triển du lịch dựa vào cộng đồng của một số địa phương tại Việt Nam

Vào cuối thập kỷ 20 loại hình phát triển du lịch dựa vào cộng đồng đối với nước ta mới được bắt đầu nghiên cứu và thử nghiệm tại một số khu vực  có nhiều tài nguyên thiên nhiên mà cần được bảo tồn nên còn mới so với các nước trên thế giới và khu vực. Về lý luận, trong nước chưa có công trình nghiên cứu riêng đầy đủ và chuyên sâu về phát triển du lịch dựa vào cộng đồng Việt Nam để áp dụng cho các khu vực đang thu hút nhiều khách du lịch đến tham quan tại một số địa phương nên kinh nghiệm của một số địa phương mang tính thí nghiệm, vừa làm vừa rút kinh nghiệm cho từng khu vực.

Trong mấy năm gần đây, một số khu, điểm du lịch ở miền núi, vùng dân tộc là nơi có đa dạng tài nguyên thiên nhiên và phong phú tài nguyên nhân văn đã và đang thu hút khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan du lịch tìm hiểu nhưng điều kiện giao thông đi lại và dịch vụ cung cấp cho khách còn thiếu. Tuy nhiên, yêu cầu công tác bảo vệ, bảo tồn và duy trì phong tục tập quán của một số cộng đồng dân tộc đang đặt ra cấp bách vì đang có nguy cơ do tác động của khách du lịch, cũng như cộng đồng dân cư sống trong khu vực, nên một số địa phương đã xây dựng mô hình cộng đồng dân  cư cung cấp dịch vụ cho khách du lịch theo mô hình tự quản trong công tác bảo tồn đã mang lại hiệu quả nhất định. Năm 2001 Tổ chức phát triển Hà Lan (SNV) cùng với Tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) đã triển khai một dự án mang tên Hỗ trợ du lịch bền vững tại huyện Sa Pa, trong quá trình thực hiện dự án đã triển khai một chương trình phát triển du lịch tại bản Sín Chải- Sa-Pa với sự tham gia của cộng đồng dân cư. Mô hình thí điểm tại bản Lác Mai Châu-Hòa Binh, Khu du lịch Suối Voi, Lộc Tiên, Phú Lộc, Thừa Thiên Huế, Vườn quốc gia Ba Bể.

2.2. Nhận xét chung về mô hình phát triển du lịch dựa vào cộng đồng gắn với xóa đói giảm nghèo tại một số địa phương của Việt Nam

Nghiên cứu mô hình phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại các địa phương trong nước, đối chiếu lý luận với thực tiễn có thể rút ra một số nhận xét sau đây:

– Phát triển du lịch dựa vào cộng đồng là mô hình phát triển du lịch đảm bảo tính bền vững trước áp lực bảo vệ tài nguyên, môi trường tự nhiên và xã hội. Trong đó trách nhiệm và lợi ích của cộng đồng có một vị trí rất quan trọng.

– Ở Việt Nam, sự hỗ trợ giúp đỡ của chính phủ, các tổ chức phi chính phủ về nhân lực, tài chính, kinh nghiệm phát triển du lịch dựa vào cộng đồng cùng với các doanh nghiệp và dân bản địa trong việc thu hút và phục vụ  khách du lịch là những yếu tố có tính quyết định.

– Phát triển mô hình du lịch dựa vào cộng đồng kết hợp với các chương trình, dự án phát triển kinh tế xã hội vùng sâu, vùng xa, khai thác nguồn tài nguyên du lịch có thể đạt được mục tiêu phát triển du lịch góp phần xóa đói giảm nghèo.

3. Bài học kinh nghiệm về phát triển du lịch cộng đồng gắn với xóa đói giảm nghèo vận dụng cho Điện Biên

Qua nghiên cứu mô hình phát triển du lịch dựa vào cộng đồng của một số nước và tại một số địa phương trong nước, có thể rút ra bài học kinh nghiệm là muốn phát triển du lịch có thể gắn với xóa đói giảm nghèo trước tiên phải đảm bảo lợi ích cho bốn thành phần tham gia vào hoạt động du lịch (định nghĩa về du lịch của Michael Coltman) tại địa phương, cụ thể như sau :

Thành phần thứ nhất – khách du lịch: Du khách đi du lịch để đáp ứng nhu cầu của mình khi nhận thấy họ được đảm bảo an toàn, các sản phẩm và dịch vụ du lịch được cung cấp đầy đủ họ sẽ thỏa mãn nhu cầu. Kinh nghiệm phát triển du lịch cộng đồng gắn với xóa đói giảm nghèo trên đây cho thấy lượng khách đến tham quan điểm du lịch chủ yếu là khách du lịch quốc tế từ các nước phát triển. Khách tham gia du lịch có mức chi tiêu cao có thể tới 50 đến 60 đô la/ngày kể cả chi phí vận chuyển, thời gian lưu trú bình quân tại điểm du lịch là 3 đến 4 ngày, động cơ du lịch là thưởng thức chiêm ngưỡng cảnh đẹp, tính hoang sơ về tài nguyên và môi trường tự nhiên, tìm hiểu văn hóa bản địa.

Vì vậy, có thể nhận định phát triển du lịch dựa cộng đồng gắn với xóa đói giảm nghèo có thể đảm bảo được lợi ích về nhu cầu của khách du lịch khi quyết định tham gia chuyến du lịch. Phát triển du lịch cộng đồng, lựa chọn các loại hình sản phẩm du lịch phù hợp với nhu cầu của khách du lịch sẽ làm tăng cầu du lịch, tức là số lượt khách du lịch đến điểm du lịch, góp phần cho tăng trưởng du lịch tại địa bàn, đáp ứng được lợi ích của nhà cung ứng dịch  vụ du lịch, chính quyền địa phương nơi đón khách du lịch và góp phần xóa đói giảm nghèo cho cộng dân cư sở tại.

Thành phần thứ hai – Nhà cung ứng dịch vụ du lịch : Qua nghiên cứu kinh nghiệm phát triển du lịch dựa vào cộng đồng gắn với xóa đói giảm nghèo trên đây có thể thấy tính hiệu quả cao trong kinh doanh du lịch của các nhà cung ứng dịch vụ du lịch. Do du khách chủ yếu là khách du lịch quốc tế, với mức chi tiêu bình quân cao nên đã tạo ra lợi ích cho các nhà cung ứng dịch vụ du lịch thông qua việc xuất khẩu tại chỗ các sản phẩm hàng hóa công nghiệp, hàng tiêu dùng, thủ công mỹ nghệ, hàng lưu niệm… theo giá bán lẻ cao hơn và không phải chịu thuế xuất khẩu hàng hóa sản phẩm.

Trong phát triển du lịch dựa vào cộng đồng, với sự giúp đỡ của các tổ chức, cư dân bản địa có thể trở thành các nhà cung ứng dịch vụ du lịch như điều hành cơ sở lưu trú của chính mình, đầu tư các nhà hàng ăn uống, thành lập các nhóm, tổ vận chuyển khuân vác hành lý, sản xuất các đồ thủ công mỹ nghệ, đồ lưu niệm. Vì vậy, có thể nói phát triển du lịch cộng đồng đã đáp ứng được lợi ích ngày càng cao của nhà cung ứng dịch vụ du lịch trong đó có cả cộng đồng cư dân bản địa, góp phần cho việc xóa đói giảm nghèo tại địa phương phát triển du lịch.

Thành phần thứ ba – Chính quyền địa phương nơi đón khách du lịch: Phát triển du lịch cộng đồng đã làm tăng nguồn thu ngân sách cho địa phương phát triển du lịch. Nguồn thu ngân sách ở đây là các khoản trích nộp ngân sách của các cơ sở du lịch trực thuộc quản lý trực tiếp của địa phương và các khoản thuế phải nộp của các doanh nghiệp du lịch kinh doanh trên địa bàn. Đối với chính quyền địa phương nơi phát triển du lịch, ngoài nhiệm vụ chịu trách nhiệm về quản lý phát triển ngành du lịch đảm bảo phát triển kinh tế – xã hội, theo chức năng nhiệm vụ, còn phải chịu trách nhiệm trước nhà nước về cải cách hành chính và xây dựng chính quyền, giáo dục đào tạo, y tế chăm sóc sức khỏe, xóa đói giảm nghèo, giải quyết việc làm, văn hóa, thông tin, các vấn đề xã hội và an ninh quốc phòng. Vì vậy, phát triển du lịch cộng đồng gắn với xóa đói giảm nghèo, chính quyền địa phương sẽ có được lợi ích từ việc tạo sự hỗ trợ liên ngành để phát triển du lịch đảm bảo xây dựng chính quyền vững chắc, hoàn thiện cơ sở hạ tầng xã hội góp phần phát triển kinh tế – xã hội, thu hút đầu tư, giải quyết việc làm cho người dân địa phương góp  phần vào thực hiện các chương trình xóa đói giảm nghèo.

Thành phần thứ tư – Dân cư sở tại: Qua kinh nghiệm thực tế triển khai mô hình phát triển du lịch cộng đồng gắn với xóa đói giảm nghèo cho thấy rất rõ lợi ích của cư dân sở tại, nhất là những người nghèo ở nơi phát triển du lịch. Các lợi ích đó là có được công ăn việc làm bằng các dịch vụ du lịch thay vì trước đây chi sống dựa vào điều kiện thiên nhiên như đốn củi, khai thác săn bắn các loại động vật.

Dân cư sở tại còn được hưởng các lợi ích khác của việc phát triển du lịch cộng đồng như có cơ hội để nâng cao năng lực làm việc sinh sống; nâng cao chất lượng cuộc sống như sức khỏe, giáo dục và phúc lợi xã hội; đường xá giao thông cho người nghèo có thể dễ dàng đi làm ruộng hoặc đánh bắt cá; bảo tồn và nâng cao truyền thống văn hóa xã hội của cộng đồng, sự tự hào và tự tin của người dân địa phương đối với cộng đồng của họ. Dân cư sở tại trong định nghĩa về du lịch của Michael Coltman là một thành phần cấu thành không thể thiếu trong hoạt động du lịch nói chung và trong phát triển du lịch cộng đồng nói riêng. Họ là những người sống lâu đời trên mảnh đất của họ, thông thạo địa hình thiên nhiên, người chủ của những giá trị nhân văn, vì vậy họ xứng đáng được hưởng lợi ích từ việc phát triển du lịch trong cộng đồng của họ. Có thể nhận định, không có sự tham gia của dân cư sở tại, việc triển khai phát triển du lịch dựa vào cộng đồng gắn với xóa đói giảm nghèo sẽ không đạt kết quả.

Tóm lại, qua phân tích các lợi ích của phát triển du lịch đối với bốn thành phần tham gia vào hoạt động du lịch, có thể thấy muốn phát triển du lịch gắn với xóa đói giảm nghèo cần phải đảm bảo cân bằng lợi ích của các thành phần tham gia hướng vào mục tiêu phát triển bền vững trong đó có xóa đói giảm nghèo thì mô hình phát triển du lịch mới thành công.

Nam Giang

PhD. Trinh Mai Van: [email protected]

Department of Scientific Management, National Economics University, Hanoi, Vietnam

PhD. Phan Hong Mai: [email protected]

Institute of Banking – Finance, National Economics University, Hanoi, Vietnam

MSc. Dao Thi Van Anh: [email protected]

Department of Economics, Tay Bac University, Son La, Viet Nam

Abstract:

Reality, State-owned enterprises in the Northwest of Viet Nam tend to invest more in width, but the investment decisions of enterprise’s assets are not based on the profitability of capital or assets. The paper focuses on the factors that influence the investment decisions to assets of state-owned enterprises. The subjects in this study are from the provinces of the Northwest which are all similar in the level of regional economic development and technology manufacturing. Using data of state-owned enterprises in the Northwest from 2012 to 2015, apply linear regression techniques with the smallest minimum estimation model, but the data is aggregated as panel data, the authors find that assets investment decisions of state-owned enterprises in the Northwest depend on capital investment of state, sales and borrowing or appropriated capital in the business process.

 

Keywords: asset investment decision, influence factor, state-owned enterprises

 

1.Introduction

Asset acts as a labor resource in the business process. They are considered as material and technical facilities which play an important role in production and business activities, as a condition for enterprises to increase labor productivity and develop the national economy. On the micro perspective, machinery and equipment, manufacturing technology process… are the factors determining the size and production capacity of enterprises. On the macro perspective, physical and technical infrastructure will contribute to assessing the strength of the national economy (Karlsson et al., 2014). Exactly, it can be said that asset is very important for businesses.

In the recent 3 years, the rate of state-owned enterprises in localities went bankrupt and dissolved is quite high, in Son La, Dien Bien, Lai Chau and Hoa Binh province, it is about 20% of the total state-owned enterprises in local. This shows that business performance as well as their annual contribution to GDP is very low. Besides, these enterprises are facing serious difficulties such as lack of capital to invest, renew long-term assets, low productivity, lack of experience in marketing, investment decisions making.

Among these difficulties, the lack of financial resources and experience in asset investment decisions are the most serious problems. Investing in ineffective assets can have a big impact on profit and business results of enterprises. In contrast, investing in effective assets will help businesses pass difficulties and increase profits. In fact, local SOEs are mostly small and medium size, which are difficult to get credits from commercial banks because the banks think that their profits are difficult to offset credit risk. Accordingly, how to use capital and make assets investment decisions effectively becomes more important for businesses.

Many enterprises, especially state-owned enterprises in the Northwest region also invest in assets but their profit is low and assets are used ineffectively. In particular, the long-term assets investment do not meet the requirements of large-scale production, high quality, automation and modernization. This is the reason why the production capacity of these enterprises is still low and business results is not high, expressed by the profitability coefficient of state-owned enterprises Northwest region in the period 2012 – 2014 only about 0.08 to 0.1. Therefore, clarify the factors that affect assets investment decisions, as well as clarify the relationship of these decisions with the business results of the enterprises is necessary in the current conditions.

This will really help managers in general and state-owned enterprises in the northwestern region in particular to perform the task of corporate finance effectively. At the same time, it is the basis for the State issue suitable policies, support enterprises to invest long-term assets as desired, achieve the target.

* Overview of previous studies

The search for factors affecting asset investment is quite limited and many arguments. Previous studies (Jahera John et al., 1996); (Panda, Swati, 2012); (Lenka, 2014) mainly focus on identifying factors affecting capital structure which is an important resource for the development of enterprises. There are many studies that selected investment decision is the object of study, but the authors focus only on the factors that affect the investment decisions based on the theory of individual investment behavior, instead of studying the investment decisions of the business. For the asset of business which is a form of expression’s capital, is considered in terms of: Improve effective use of assets (Brand Strategy, 2003), solutions for effective asset management (Moore Ron, 2006); asset depreciation method (O’Bannon Isaac, 2011) rather than factors affecting asset investment.

From different perspectives, there are many researchers who have studied the investment decisions of enterprises or general assets in enterprises. However, so far researchers rarely choose asset investment as the main object of their research.  When previous studies investigated the process of investment decision making in general enterprise, they showed that investment decision is a process of many standards and many factors (Enoma and Mustapha, 2010). These factors include not only the economic and risk factors but also the political, social and government’s regulations (Enoma and Mustapha, 2010). It means that there are many factors, both internal and external, that prevent the asset investment process, but they have not yet been fully and uniformly recognized. Therefore, an in-depth study of the factors affecting assets investment decisions is necessary to help managers make investment decisions correctly, it contributes to ensure long-term and sustainable development of enterprises.

* Factors affect on the assets investment decisions of the business

There are many factors that influence the assets investment decisions of business, there are direct factors, but also there are indirect and linear factors that affect the investment decisions. In addition, the nature and level of impact’s factors are not the same. There are some positive factors that help businesses make more investment decisions while some factors negatively impact. However, the author focuses only on the following factors:

– Sales growth:

Eisner (1960) has shown that sale growth has the opposite effect on enterprise’s investment decisions. It means that enterprises have higher sale, the less investment. In Vietnam, in 2008, Le Khuong Ninh et al. indicated that the investments of non-state enterprises also depend on the growth of sale and profitability. The larger the sales, the greater the demand for investment, and this is opposed to Eisner’s theory (1960).

– Equity/ Owner’s equity:

The study of Budina et al. (2000) confirms that the investment of small enterprises is more influenced by the equity than the large enterprises. When Budina et al. (2000) argued that equity positively correlated to the investment decision of the enterprise, it means that the more equity enterprise has, the more enterprise invests. But then, Gelos and Werner (2002) argued that equity negatively correlated.

In Vietnam, the regression model of Le Khuong Ninh et al. (2008) showed that the investment of non-state enterprises in Kien Giang depends largely on equity or the rate of profit last year divided by fixed assets next year and it is entirely consistent with the theory, consistent with the study of Budina et al. (2000). Meanwhile, the equity variable in the model of Le Bao Lam and Le Van Huong (2010) about investment decision of enterprises in Tien Giang province has a negative coefficient and statistical significance at level 5 % is consistent with the result of Gelos and Werner (2002).

– Debt payable:

Le Khuong Ninh et al. (2008) have been very successful in finding new factors when they research about the non-state sector in Kien Giang, these include: loans and ability to increase ground. The authors argued that the loan is also a factor positive influencing the investment decisions of these enterprises.

– Profitability of equity (ROE):

Profitability of equity (ROE) measures the profitability of each capital that invested by the owner. As a result, the higher ROE is, the better the equity is used. Le Bao Lam et al. (2010) confirmed that ROE does not affect on investment decisions of enterprises in Tien Giang province.

– Ownership of enterprise:

Besley (1995) suggested that the ownership of enterprise influenced the investment decisions of enterprises. In Vietnam, Le Bao Lam et al. (2010) also confirmed the positive relationship of this factor with the investment decision of the enterprise. However, the subjects of Besley (1995) or Le Bao Lam et al (2010) are non-state enterprises, of which a large number of these enterprises are private that are very dynamic, flexible and they rarely lose investment opportunities. In comparison with other types of enterprises, private enterprises tend to invest more. Therefore, the authors suggest that the results of these studies should be do again for state-owned enterprises.

 

2. Method

* Data set:

According to the Business Law in 2014, SOEs are enterprises with 100% state capital.  With this classification, the article uses secondary information as the annual financial reports in the period 2012-2015 in the Northwest, Viet Nam. There are 38 state-owned enterprises in Son La, Dien Bien, Lai Chau and Hoa Binh province of Northwest.

* Research Methods: Use panel data with the support of Stata software. Especially, this study uses the least squares estimation model (OLS) but the data is synthesized as array for 4 years and the factors which to be studied were mainly the endogenous factors in the enterprise, they were collected from the characteristics and results from the actual production and business activities of state-owned enterprises in the Northwest region.

* Variables of the model: The purpose of model is to detect factors that affect the asset investment decisions of the business. The research model has the form of the equation as follows:

 

Where: i = 1,2, …, n and t = 2012, …, 2015.

Dependent variables and independent variables are described in the table 1.

 

Table 1. Description of variables

Variables	Variable’s name	Description
TS	Total assets	Total asset value, calculated at the end of year, target No. 270 on the balance sheet accounting
dt	Sales	Total sales value in each year, target No. 10 on the balance sheet accounting
dtvcsh	Equity	Equity at the end of the year minus the beginning of the year
dtnpt	Debt payable	Debt payable at the end of the year minus the beginning of the year
dtroe	Profitability of equity	ROE of the next year minus the previous year, ROE measured by the quotient of net profit after tax and equity value
loaihinhdn	Type of business	a dummy variable that equals one if the type of business is joint stock company (is classified according to Business Law in 2014), and zero otherwise.

Source: Research by the authors

 

3. Results

3.1. Descriptive statistics of variables

In order to have a comprehensive understanding of factors on asset investment decisions, the general descriptive statistics of variables are shown in Table 2.

Table 2. Descriptive statistics of variables

Variable	Obs	Mean	Std.Dev.	Min	Max
TS	152	72.1	72.1	1.77	887
dt	152	31.0	33.8	0.0024	183
dtnpt	114	1.28	18.5	-57.5	153
dtvcsh	114	13.3	61.5	-175	510
dtroe	114	-0.00037	0.138	-0.83	0.773
loaihinhdn	152	1.578947	0.4953601	1	2

Source: Research by the authors

 

Most of the variables in the model have a high difference between the highest value and the lowest value. The total asset variable represents the size of enterprises, with the smallest value was 1.77 billion VND and the largest value was 887 billion VND with an average value was 72.1 billion VND showing a big difference between samples. The sale variable represents the sales of enterprises each year, the average value was 31 billion VND, the lowest value was 239 VND and the highest was 183 billion VND. This variable represents the difference in sales between enterprises was quite large. The Debt payable variable reflects the ability of enterprises to borrow loans, the smallest value of variable was negative (-) while the highest value was up to 153 billion VND, it means that some enterprises had paid old debts without additional mobilization and some businesses still borrowed large amounts of capital. The equity variable shows the growth of equity over the years. The difference between the highest value and the lowest value of the variable is also great, it shows that every year there were enterprises that increased equity but there were also enterprises that have reduced equity. Equity decreased because business result was low, it made negative profit. The Profitability of equity variable reflected the increase in profitability from equity, the lowest value was -0.83 and the highest was 0.77, it showed that the profitability of some enterprises increased at a high level. But there were also businesses had low profitability. The Type of business variable received only 2 values ​​of 1 and 0, corresponding to two popular types of state-owned enterprises in the Northwest: joint-stock company and limited liability company.

 

3.2. Correlation analysis

This study uses correlation analysis to determine the correlation coefficients of the independent and dependent variables as well as the collinearity of the independent variables. First, Pearson’s correlation analysis is to examine the correlation’s variable and to avoid the problem of collinearity. As the results shown in table 3, the correlation coefficient matrix of the assets investment variables of state owned enterprises in the Northwest is below 0.18. Correlation coefficients between variables are approaching to zero, it means that the independent variables in the model have no linear relationship with each other.

 

Table 3. Correlation matrix

	dt	dtvcsh	dtno	dtroe	loaihinhdn
dt	1.0000
dtvcsh	-0.1103	1.0000
dtno	-0.0708	-0.1778	1.0000
dtroe	0.0540	-0.0114	0.0209	1.0000
loaihinhdn	-0.1149	0.1829	-0.0493	0.0399	1.0000

Source: Research by the authors

 

Moreover, this study conducts a test on the VIFs (variance inflation factors) to examine the linearity of the independent variables, the results shown in table 4. The test results indicate that the VIF values for all the independent variables in this model are below 1.08. These coefficients are all around 1.01 to 1.08, indicating there is no collinearity problem.

 

Table 4. Variance inflation factors

Variable	VIF	1/VIF
dtvcsh	1.08	0.926857
loaihinhdn	1.05	0.956872
dtnpt	1.04	0.958877
dt	1.03	0.968710
dtroe	1.01	0.994163
Mean VIF	1.04

Source: Research by the authors

 

3.3. Empirical results

Estimated results of the model are shown in the table 3.

According to F value testing, the regression model is statistically significant at 1%. This means that the explanatory variables in the model affect on the variability of the dependent variable. The independent variables in this model can explain 50.8% of variation in the dependent variable. The remaining variation of the dependent variable can be explained by other factors that the authors do not or no research.

Table 5 shows that the significance level of P-value (sig.) of Equity and Debts payable variables are less than 1% and Sale variable is less than 5%. Therefore, we conclude that these variables are significant in the model. The remaining variables: Profitability and Type of business are not statistically significant. That means that the Equity, Debts payable and Sale are factors that influence the assets investment decisions of the enterprises. Specifically:

Sale variable: It has a positive coefficient and a statistical significance is 10%. This result contradicts Eisner’s study (1960), but it is similar to Le Khuong Ninh’s study (2008) in Vietnam. It means that the higher the sales of enterprises are, the more assets enterprises invest to expand the size.

 

 

Table 5. Estimated results of the model

Variables	Coefficients
Sales	0.6490652** (0.2803755)
Equity	1.625756*** (0.162144)
Debts payable	2.159756 *** (0.5301604)
Profitability	4.84e+09 (6.95e+10)
Type of business	1.29e+10 (1.98e+10)
Intercept	1.50e+10 (3.44e+10)
Standard errors are given in parentheses. Dependent variable: Total assets Observations: 152.                         *p < 10%     **p < 5%      ***p < 1% R2 = 50,8%.                                             F(5, 108)       =     22.30***

Source: Research by the authors

 

Equity variable: It has a positive coefficient and is statistically significant at 1%, this result is perfectly consistent with the theory. It is also consistent with result of Budina et al. (2000) that the higher the equity is, the more investment in assets business has. This result is consistent with the actual situation of state-owned enterprises in the Northwest, because these enterprises use state capital to invest, so the size of capital is not high and the ability to borrow is low, the demand for investment to expand the size of production and business mainly depends on the equity.

Debts payable variable: The regression coefficient of this variable is positive and is very large at 2.16. This shows that the impact of the loan amount and the debt on the investment of the business is very large. It is consistent with the result of research by Le Khuong Ninh et al. (2010), which means that the higher the debt is, the more investment in assets the state-owned enterprises in the Northwest have.

Research results show that the Debts payable and Equity are the factors influencing the investment decisions of enterprises. From this it can be seen that the demand for investing to expand the size of state-owned enterprise in the Northwest is very large, showing that whenever there is an opportunity to increase sale, equity or debt, these firms tend to invest more assets. This is perfectly suitable with actual situation in these areas, which are state-owned enterprises with small and medium sizes, so whenever they have the opportunity to increase the capital, they tend to invest in assets. However, the results of research can also confirm that businesses are focused on developing more width.

Variables have no meaning in the model: Type of business and Profitability are factors that have a low or no affection on the assets investment decisions of the firms. State-owned enterprises in the Northwest are joint-stock companies and one-member limited liability companies. The results show that whether they are joint stock companies or limited companies, the type of business does not affect the investment decisions of these firms. In addition, the profitability in general and the profitability of equity in particular does not have much affection on the assets investment decisions of the business because most of these businesses have low business performance, it makes indicator reflect the profitability is not high, so it does not affect the assets investment decisions of enterprises.

Thus, we can assume that the asset investment decision of state-owned enterprises does not depend on the type of enterprise and profitability of equity, but it depends on the amount of capital invested by the state, sales and loans or the capital that the enterprise is occupied in the business process..

 

4. Conclusions and recommendations

With a set of data on state-owned enterprises in the Northwest from 2012 to 2015, we used the regression model and were found that there were 3 statistically significant variables influence the assets investment decisions of these enterprises. All of 3 variables: Sale , Equity and Debts payable have the same relationship with assets investment decisions of enterprises. Apart from the three variables that are statistically significant and affect on the assets investment decision of the firms, other factors such as the Type of business and Profitability are not statistically significant, so there are little or no affection on the assets investment decisions of enterprises.

Based on the findings of the study, in order to improve the business performance of state-owned enterprises, to contribute to socio-economic development in the Northwest, the authors recommend some solutions as follows:

* For businesses:

+ The results showed that the demand for asset investment of enterprises is very large while the capital is still limited. In order to mobilize capital for investment, enterprises need to be more active, actively approach and actively seek capital from different channels of capital mobilization, avoid depending on or waiting on state capital for investment.

+ The results also showed that state-owned enterprises in the Northwest of Viet Nam are focusing more on development in width, thus it is nescesary to raising capital to meet the need for asset investment. However, in order to enterprises develop sustainably in the future, enterprises should also pay attention to develop in depth.

+ For investment in assets, especially long-term assets, which are used for a long time, time to recover capital for a long time, so investment decision in long-term assets should be depend on profitability of these assets.

* For local government:

+ Create a transparent, flexible business environment and support enterprises in public services to help businesses save transaction costs and create opportunities for enterprises to invest in depth.

+ It is necessary to carry out regular surveys to collect comments, to capture the situation of production and business as well as the difficulties that enterprises are encountering. So that, there are grounds and orientation to build policies to support enterprises on time.

+ From the research results, we can be seen that the investment demand of enterprises in the Northwest are very large, showing that whenever there is opportunity to increase sale or equity and debt, enterprises to tend to invest in more assets. Therefore, the assistance about investment capital for enterprises needs to be considered. However, in order to avoid inefficient investment, it is necessary to further assess the effectiveness of their capital use.

+ The results show that the past time, the credit system and local banks have met the capital demand for business operations. However, in order to businesses increase their capital, it is necessary to further improve the performance of the credit system. The purpose is to help businesses reach deeper loans with reasonable costs and  simple loan procedures.

 

5. References
6. Abel and Eberly (1994), A Unified Model of Investment Under Uncertainly, American Economic Review.
7. Alzharani Abdullah Mohammed, Che-Ahmad Ayoib, Aljaaidi Khaled Salmen, (2012), Factors associated with firm performance: Empirical evidence from the kingdom of Saudi Arabia, Accounting &Taxation, 4.2: 49-56.
8. Besley, (1995), Property rights and investment incentives: Thoery and evidence from Ghana, Journal of Political Economy.
9. Budina, Garretsen, E.De Jong (2000), Liquidity constrains and investment in transition economics: the case of Bulgaria, Economics of Transition.
10. Caballero, Ricardo (1991), Competition and the Non-Robustness of Investment Uncertainly Relationship, American Economic Review.
11. Eisner, Robert và Robert H. Strotz (1963), Determinants of Business Fixed Investment, in Commission on Money and Credit, Impacts of Monetary Policy, 59-337, Prentice-Hall.
12. Le Khuong Ninh and Pham Le Thong, Le Tan Nghiem, Phan Anh Tu, Huynh Viet Khai (2008), Analysis of factors influencing investment decision of non-state enterprises in Kien Giang, Science 2008: 9, Can Tho University.
13. Piotr Bialowolski và Dorota Weziak-Bialowolska (2014), External factors affecting investment decisions of companies, Economics: The Open-Access, Open-Assessment E-Journal, vol.8: 1-21.

 

ThS. Đào Thị Vân Anh

Tóm tắt

Nghiên cứu về quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp được xem xét với 3 lý thuyết cơ bản: lý thuyết thể chế và môi trường đầu tư, lý thuyết người đại diện và lý thuyết marketing địa phương. Các phương pháp nghiên cứu chủ yếu được nhiều nhà nghiên cứu vận dụng hiện nay là phương pháp nghiên cứu định lượng và định tính. Mỗi phương pháp đều mang những ưu điểm và hạn chế riêng, sự kết hợp của cả 2 phương pháp sẽ giúp nhà nghiên cứu tận dụng được lợi thế của cả 2 phương pháp.

Từ khóa: Quyết định đầu tư, quyết định đầu tư tài sản, lý thuyết, phương pháp nghiên cứu định tính, phương pháp nghiên cứu định lượng.

Abstract

Research on investment decisions of business is studied with three basic theories: theory of institutional and investment environment, representative theory, and local marketing theory. Nowaday, the main research methods used by many researchers are quantitative and qualitative research methods. Each method has its own advantages and disadvantages, the combination of both methods will help researchers to take advantage of both methods.

Keyword: Investment decisions, asset investment decisions, theory, qualitative research method, quantitative research method.

 

1. Đặt vấn đề

Quyết định đầu tư của doanh nghiệp đã từng là đề tài nghiên cứu của nhiều tác giả cả trong và ngoài nước với các lý thuyết và phương pháp nghiên cứu khác nhau. Tuy nhiên, rất ít các nghiên cứu lựa chọn quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp làm chủ đề nghiên cứu chính để xem xét trên cả khía cạnh mức độ và cơ cấu đầu tư tài sản. Trong khi đó, những nghiên cứu này lại chưa chỉ rõ về các lý thuyết áp dụng và các phương pháp nghiên cứu hợp lý. Lý thuyết nghiên cứu rất quan trọng bởi nó đóng vai trò như những chuẩn mực cơ bản để tác giả có căn cứ xem xét và nhìn nhận vấn đề nghiên cứu trên nhiều khía cạnh khác nhau. Các phương pháp nghiên cứu hợp lý sẽ giúp nhà nghiên cứu tiếp cận đúng đối tượng nghiên cứu, có được phương tiện thu thập, xử lý cũng như phân tích dữ liệu nhằm làm sáng tỏ vấn đề được nghiên cứu. Do đó, tổng quan nghiên cứu về các lý thuyết áp dụng và phương pháp nghiên cứu về các quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp là thực sự cần thiết.

2. Nội dung

2.1. Khái niệm đầu tư tài sản của doanh nghiệp

Khi nhìn nhận theo Bernard Guerien (2007) hay quan điểm của Zvi Bodie và cộng sự  (2013) có thể thấy rằng đầu tư là hoạt động khiến doanh nghiệp phải hy sinh một phần nguồn lực mà phần nguồn lực đó vốn có thể dùng để thoả mãn nhu cầu tiêu dùng ở hiện tại đồng thời làm gia tăng quy mô tài sản của doanh nghiệp nhằm mục đích mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai.

Theo Renata Paksiova and Zuzana Kubascikova (2015), tài sản là các nguồn lực kinh tế phát sinh từ các sự kiện trong quá khứ và dự kiến sẽ dẫn đến sự gia tăng lợi ích kinh tế trong tương lai. Trong đó, lợi ích kinh tế có nghĩa là khả năng đóng góp trực tiếp hoặc gián tiếp vào dòng tiền và các khoản tương đương tiền.

Đối với các doanh nghiệp, tài sản vừa đóng vai trò là tư liệu lao động, vừa đóng vai trò là đối tượng lao động nên có thể xem như là nguồn lực kinh tế của doanh nghiệp, được sử dụng trong quá trình sản xuất kinh doanh. Tài sản được hình thành từ các hoạt động mua/bán, cho/tặng… đã diễn ra trong quá khứ với hy vọng sẽ mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai. Do đó, sẽ là hợp lý khi cho rằng: Tài sản là các nguồn lực kinh tế phát sinh từ các sự kiện trong quá khứ với hy vọng mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai.

          Trong doanh nghiệp, tài sản bao gồm cả tư liệu sản xuất, đối tượng lao động và nhân công phục vụ cho sản xuất. Do vậy, việc gia tăng quỹ tư liệu sản xuất cũng đồng nghĩa với việc gia tăng quy mô tài sản trong doanh nghiệp. Khi đó, đầu tư tài sản của doanh nghiệp được hiểu là hy sinh các nguồn lực ở hiện tại để hình thành nên tài sản phục vụ cho quá trình sản xuất nhằm mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai. Do đó, quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp có ý nghĩa quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp cả trong ngắn và dài hạn.

2.2. Lý thuyết quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp

2.2.1. Lý thuyết về thể chế và môi trường đầu tư

Các nhà nghiên cứu khi tìm hiểu về quyết định đầu tư đều cho rằng mỗi quốc gia đều tạo ra một môi trường thể chế độc đáo riêng bao gồm cả thể chế chính thức và phi chính thức (North, 1990; Kogut, 1991). Môi trường thể chế chính thức bao gồm luật, quy định, chính sách hay các thủ tục được quy định bởi nhà nước, các cơ quan hay chính quyền địa phương trong khi môi trường thể chế không chính thức bao gồm các quy tắc ứng xử, niềm tin, phong tục tập quán, văn hóa,… Các môi trường thể chế chính thức và phi chính thức cùng xác định môi trường kinh doanh của một quốc gia (Kostova, 1997; Ragland et al, 2015). Mỗi doanh nghiệp đều hoạt động trong một môi trường kinh doanh nhất định và đều chịu sự tác động bởi cả thể chế chính thức và phi chính thức. Vì vậy, mỗi quyết định đầu tư nói chung và quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp nói riêng đều chịu ảnh hưởng bởi các nhân tố trong cả 2 thể chế này và đều là các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp.

2.2.2. Lý thuyết marketing địa phương (marketing vùng)

Khái niệm marketing địa phương tại Việt Nam không còn mới mẻ bởi thực tế cho thấy ngày càng nhiều khu vực, địa phương vận dụng kiến thức marketing vào quảng bá hình ảnh của địa phương và đã thu được những thành công nhất định, tạo nên sự phát triển bền vững cho địa phương. Marketing địa phương là tập hợp các chương trình, hoạt động do địa phương tổ chức và thực hiện nhằm cải thiện khả năng cạnh tranh và phát triển kinh tế, xã hội, tạo cho địa phương những đặc trưng nổi bật mang tính nhân tạo thay vì những yếu tố tự nhiên sẵn có. Kotler (2002) đã từng khẳng định rằng sự phát triển của các địa phương về tương lai sẽ không phụ thuộc vào vị trí địa lý, khí hậu, tài nguyên thiên nhiên mà phụ thuộc vào chuyên môn, kỹ năng đóng góp, phẩm chất của con người và tổ chức tại địa phương. Kết quả thực hiện các chương trình, hoạt động này phụ thuộc vào các cá nhân, tổ chức sinh sống và làm việc tại đó, đặc biệt là hệ thống lãnh đạo chính quyền địa phương có vai trò quan trọng trong việc xây dựng và triển khai thông qua các chính sách phát triển kinh tế, xã hội. Vì vậy, mỗi địa phương sẽ có những kế hoạch và chiến lược riêng để tạo nên những đặc trưng khác biệt. Và chính bởi những đặc trưng của mỗi địa phương, mỗi khu vực là khác nhau sẽ tạo nên sức hấp dẫn khác nhau đối với các nhà đầu tư, các doanh nghiệp.

Một môi trường kinh doanh càng hiệu quả với các chính sách hỗ trợ và khuyến khích đầu tư hợp lý sẽ thu hút doanh nghiệp đầu tư càng nhiều. Nói cách khác, quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp cũng có thể phụ thuộc vào các nhân tố thuộc về marketing địa phương, đó là các chính sách ưu đãi và khuyến khích đầu tư, kế hoạch và định hướng phát triển của địa phương, cơ sở hạ tầng và công nghệ hay trình độ phát triển kinh tế xã hội tại địa phương,… Trên cơ sở đó, tác giả kỳ vọng sẽ nghiên cứu được những tác động cụ thể của các nhân tố này đến quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp nhỏ và vừa.

2.2.3. Lý thuyết người đại diện

Theo Jense (1986), khi có sự tách biệt giữa quyền sở hữu và quyền kiểm soát trong doanh nghiệp, vấn đề xung đột lợi ích thường xảy ra giữa nhà quản lý (người kiểm soát doanh nghiệp) với cổ đông (chủ sở hữu doanh nghiệp) vì tình trạng bất cân xứng thông tin. Nhà quản lý có nhiều thông tin hơn về tình hình doanh nghiệp nên họ có thể sẽ dùng quyền quản lý để trục lợi cho bản thân thay vì điều hành doanh nghiệp hoạt động với mục tiêu tối đa hóa giá trị tài sản của chủ sở hữu (Fama & Jensen, 1983).

Bên cạnh đó, khi quyền sở hữu và quyền kiểm soát trong doanh nghiệp trùng khớp, tức có nghĩa các doanh nghiệp được quản lý bởi chính cổ đông thì xung đột lợi ích lại có thể xảy ra giữa các cổ đông nội bộ, nhóm kiểm soát hoặc cổ đông tham gia quản lý và cổ đông bên ngoài không tham gia quản lý (Jensen và Meckling, 1976). Hơn nữa, vấn đề xung đột này cũng có thể tồn tại trong mối quan hệ giữa nhà quản lý và các chủ nợ (Jensen và Meckling, 1976; Lyandres và Zhdanov, 2003).

Nếu nhìn nhận trên góc độ quản trị doanh nghiệp thì những xung đột này mang lại cho doanh nghiệp kết quả không mong muốn. Lý thuyết người đại diện cho thấy rằng các nhà quản lý của doanh nghiệp thường không cẩn thận với tiền của người khác như với tiền của chính họ (Letza và cộng sự, 2004). Các doanh nghiệp có cơ cấu quản trị yếu hơn thường phải đối mặt với nhiều vấn đề về lý thuyết đại diện hơn và người quản lý của các doanh nghiệp đó có thể có được nhiều lợi ích riêng hơn (Core và cộng sự, 1999). Bởi khi đã có sự tách biệt giữa quyền sở hữu và quyền quản lý trong doanh nghiệp, hệ thống quản trị yếu kém, kiểm soát nội bộ không chặt chẽ thì vấn đề tư lợi cho cá nhân rất dễ xảy ra. Trong khi đó, Việt Nam là một trong những nước đang phát triển, mức thu nhập bình quân đầu người còn quá thấp so với các quốc gia khác, chỉ ở mức 53,5 triệu đồng trong năm 2017 (Tổng cục thống kê, 2018) thì tình trạng tư lợi cá nhân rất dễ có thể xảy ra.

Năm 1976, Jensen và Meckling đã từng chỉ rõ đối với các doanh nghiệp tư nhân, lý thuyết đại diện xảy ra với quản trị doanh nghiệp có thể làm cản trở việc ra quyết định tối ưu của doanh nghiệp (Holmstrom, 1989; Francis và cộng sự, 2011; Quttainah và cộng sự 2013; Hasan và Song, 2014; Hasan và cộng sự, 2014). Xét trong mối liên hệ với quyết định đầu tư tài sản của các DNNVV, tác giả cho rằng có thể tồn tại lý thuyết người đại diện khi doanh nghiệp đầu tư tài sản quá ít hoặc quá mức. Tình trạng này xảy ra khi doanh nghiệp thiếu dự án đầu tư và cơ hội tăng trưởng nhưng nhà quản trị không thực sự nỗ lực trong việc tìm kiếm. Cũng có thể xảy ra khi doanh nghiệp có nhiều cơ hội tăng trưởng và nhà quản lý có thể sẵn sàng đầu tư tài sản mà bỏ qua khả năng sinh lời của tài sản hay hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Mặt khác, tình trạng đầu tư quá mức cũng có thể được tạo ra bởi sự tự tin quá mức của nhà quản lý. Có thể họ điều hành doanh nghiệp vì mục tiêu tối đa hóa giá trị cho các cổ đông nhưng lại đánh giá quá cao khả năng, lạc quan quá mức về tiềm năng hoạt động của doanh nghiệp nên sẵn sàng đầu tư vào các dự án không thực sự có giá trị hiện tại ròng dương (Stein, 2001). Do đó, khi xem xét đến các quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp, việc nhìn nhận trên góc độ lý thuyết người đại diện là thực sự cần thiết.

2.3. Tổng quan về phương pháp nghiên cứu quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp

Quyết định đầu tư của doanh nghiệp là chủ đề được nhiều nhà nghiên cứu lựa chọn làm đối tượng nghiên cứu với nhiều phương pháp khác nhau. Mỗi phương pháp nghiên cứu đều có đặc trưng riêng, có ưu điểm và hạn chế riêng. Nhưng tựu chung lại, các tác giả chủ yếu nghiên cứu theo 2 phương pháp chính là phương pháp nghiên cứu định lượng và định tính. Cụ thể:

* Phương pháp nghiên cứu định lượng:

Năm 1985, sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng, Alam và Stafford đã tiến hành hai cuộc khảo sát tại 587 doanh nghiệp với những ưu đãi về thuế đối với chính sách đầu tư của các doanh nghiệp sản xuất tại Mĩ. Kết quả nghiên cứu từ các mô hình kinh tế lượng cho thấy rõ ràng rằng các khoản giảm thuế hay chính sách hỗ trợ thuế không phải là nhân tố quan trọng trong các chính sách đầu tư của doanh nghiệp. Các quyết định đầu tư của doanh nghiệp bị ảnh hưởng rất lớn bởi doanh thu, lợi nhuận và xu hướng kinh tế chung.

Năm 2000, Budina và cộng sự đã sử dụng dữ liệu 1.003 doanh nghiệp tại Bulgaria từ năm 1993 đến năm 1996 để chỉ ra rằng hệ số của biến vốn tự có là có ý nghĩa đối với quyết định đầu tư của doanh nghiệp bằng phương pháp nghiên cứu định lượng. Bằng cách sử dụng số lượng lao động để đo lường quy mô, tác giả đã phân loại các doanh nghiệp được nghiên cứu thành 2 loại là doanh nghiệp lớn và nhỏ. Kết quả phân tích cho thấy hệ số của biến số vốn tự có là dương và có ý nghĩa đối với các doanh nghiệp nhỏ trong khi hệ số này không có ý nghĩa đối với doanh nghiệp lớn.

Với mẫu nghiên cứu 137 công ty sản xuất được niêm yết trên thị trường chứng khoán của Indonesia từ năm 2006 đến năm 2010, Erkaningrum (2013) đã phát triển mô hình nghiên cứu và đề xuất các giả thuyết có liên quan đến mối quan hệ giữa các chỉ tiêu kinh tế như quyền sở hữu nội bộ, chính sách cổ tức, chính sách nợ, quyết định đầu tư và rủi ro kinh doanh. Các giả thuyết nghiên cứu được tác giả kiểm định bằng mô hình ước lượng 3 giai đoạn tối thiểu (3 SLS). Kết quả phân tích phương trình đầu tư cho thấy quyền sở hữu nội bộ và rủi ro kinh doanh có ảnh hưởng tiêu cực đến đầu tư của doanh nghiệp, trong khi lợi nhuận và tăng trưởng doanh thu lại có ảnh hưởng tích cực.

Với việc thể hiện qua các số liệu thống kê và toán học, kết quả nghiên cứu từ phương pháp định lượng thường có độ tin cây cao và khả năng thuyết phục lớn hơn phương pháp định tính. Tuy nhiên, phương pháp này lại đòi hỏi nhà nghiên cứu phải đầu tư nhiều hơn, tốn kém nhiều cả về thời gian và chi phí trong quá trình nghiên cứu. Hơn nữa, kết quả nghiên cứu lại phụ thuộc lớn vào các phương pháp chọn mẫu và thu thập dữ liệu, do đó các nhà nghiên cứu cũng cần phải có sự kiểm soát chặt chẽ hơn ngay từ giai đoạn thu thập dữ liệu.

* Phương pháp nghiên cứu định tính:

Năm 1996, John Child và Yuan Lu đã xem xét quá trình ra quyết định đầu tư tại 6 doanh nghiệp Trung Quốc trong suốt quá trình cải cách kinh tế, các doanh nghiệp phát triển hướng tới một thị trường với vai trò quan trọng của nhà nước. Nghiên cứu thực tế cho thấy tồn tại một ranh giới giữa sự kiểm soát quan liêu và các yếu tố thị trường. Các nhà quản lý doanh nghiệp liên tục đề xuất đầu tư để đáp ứng nhu cầu của thị trường trong khi các cơ quan chính quyền lại nắm quyền phê duyệt và quyền quyết định cuối cùng. Điều đó đồng nghĩa với các quyết định đầu tư của doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào các cơ quan có thẩm quyền.

Mở rộng phạm vi nghiên cứu với các tình huống ra quyết định đầu tư đa dạng hơn John Child và Yuan Lu (1996), Carr và cộng sự (2010) cũng tiếp cận các quyết định đầu tư chiến lược theo phương pháp nghiên cứu tình huống. Trên cơ sở các tình huống nghiên cứu được từ các tài liệu trước đó, nhóm tác giả đã khảo sát sự khác biệt trong thực tiễn của quá trình ra quyết định đầu tư chiến lược thông qua 14 tình huống nghiên cứu tại các doanh nghiệp Mỹ và Nhật Bản trong các lĩnh vực kinh doanh ổn định và năng động. Kết quả nghiên cứu của nhóm tác giả đã cho thấy những khác biệt trong các quyết định đầu tư chiến lược đáng kể đồng thời nhấn mạnh đến việc cân nhắc các chiến lược, kế hoạch tài chính, tính trọn vẹn, tính nghiêm ngặt trong phân tích tài chính của doanh nghiệp.

Gần đây nhất năm 2016, một nghiên cứu trong lĩnh vực kế toán được thực hiện bằng các cuộc phỏng vấn tập trung với 21 nhà quản lý địa phương để hiểu được kinh nghiệm về kế toán quản trị cho việc ra quyết định đầu tư dưới sự không chắc chắn. Nghiên cứu tập trung vào các quy trình được các nhà quản lý ra quyết định đầu tư chiến lược trong một môi trường nhiều bất ổn ở Ai Cập thời hậu chiến. Kết quả nghiên cứu cho thấy sự không chắc chắn về xã hội, chính trị và kinh tế có ý nghĩa quan trọng đối với các kỹ thuật thẩm định đầu tư vốn được sử dụng trong việc ra quyết định đầu tư chiến lược.

Thay vì các kết quả nghiên cứu được chứng minh qua các số liệu từ mô hình toán học, nghiên cứu định tính sử dụng quan điểm diễn giải, dùng thuyết diễn giải để giải thích vấn đề, theo đó các nhà nghiên cứu tiếp cận vấn đề bằng sự lập luận và giải thích. Chất lượng và kết quả nghiên cứu theo phương pháp này không chỉ phụ thuộc vào khả năng tư duy, trình độ lập luận của nhà nghiên cứu mà còn phụ thuộc vào khả năng tiếp cận, phỏng vấn các chuyên gia và thu thập dữ liệu thứ cấp.

* Tại Việt Nam:

Các đề tài nghiên cứu về quyết định đầu tư của doanh nghiệp còn khá hạn chế, tuy nhiên, các nghiên cứu trước đây đều được thực hiện với sự kết hợp cả 2 phương pháp nghiên cứu định lượng và định tính. Trong đó, phương pháp nghiên cứu định tính được thực hiện trong giai đoạn nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức được thực hiện với phương pháp định lượng. Cụ thể:

Năm 2008, với đề tài nghiên cứu cấp tỉnh tại Kiên Giang, Lê Khương Ninh và cộng sự đã từng lựa chọn các doanh nghiệp ngoài quốc doanh tại Kiên Giang để nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của doanh nghiệp. Bằng nghiên cứu này, nhóm tác giả đã hồi quy mô hình với biến phụ thuộc là quyết định đầu tư của doanh nghiệp. Biến số này được đo lường bằng giá trị đầu tư năm 2004 chia cho giá trị tài sản cố định của doanh nghiệp trong năm đó và nhân với 100% để biểu diễn tỷ lệ phần trăm của lượng đầu tư so với giá trị tài sản cố định. Tuy nhiên, sẽ là hợp lý hơn nếu các giá trị đầu tư của các doanh nghiệp trong năm 2004 được đo lường theo các giá trị trên bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp để tránh tình trạng che dấu thông tin của doanh nghiệp khi phỏng vấn. Bởi về nguyên tắc, hoạt động đầu tư thực chất cũng là hoạt động sử dụng vốn và trong quá trình sử dụng vốn thì tài sản sẽ được hình thành, do đó khi doanh nghiệp đầu tư thì các số liệu tài sản trên bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp chắc chắn sẽ thay đổi.

Năm 2011, để nghiên cứu về các quyết định đầu tư của doanh nghiệp tại tỉnh Tiền Giang trong năm 2010, Lê Bảo Lâm và Lê Văn Hưởng đã sử dụng mô hình hồi quy Binary logistic với biến phụ thuộc là quyết định đầu tư của doanh nghiệp ở dạng nhị phân – mô hình logarit có 2 giá trị: 1 là doanh nghiệp có đầu tư và 0 là doanh nghiệp không đầu tư. Tuy nhiên, dạng mô hình này chỉ giúp tác giả xác định được doanh nghiệp có đầu tư hoặc không đầu tư mà không đo lường được quy mô những như cơ cấu đầu tư của doanh nghiệp.

Mỗi phương pháp nghiên cứu đều có những ưu điểm và hạn chế riêng. Nghiên cứu định tính dễ dàng sử dụng nhưng rất khó để thuyết phục bởi kết quả nghiên cứu còn phụ thuộc vào trình độ, năng lực, tư duy, khả năng quan sát và sự chủ quan của nhà nghiên cứu. Trong khi nghiên cứu định lượng đòi hỏi kỹ thuật sử dụng các mô hình kinh tế lượng để đo lường các đối tượng nghiên cứu, do đó kết quả nghiên cứu được thể hiện bằng các con số cụ thể nên dễ thuyết phục hơn nhưng quá trình thực hiện lại tốn kém nhiều thời gian và nhà nghiên cứu khó có thể kiểm soát được chất lượng dữ liệu điều tra. Để lựa chọn phương pháp nghiên cứu thích hợp cần phụ thuộc vào các câu hỏi nghiên cứu, vào kỹ năng hay thế mạnh của nhà nghiên cứu và đặc biệt là khả năng thu thập dữ liệu của nhà nghiên cứu. Đặc biệt, khi nghiên cứu về các quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp cũng vậy, nhà nghiên cứu cũng có thể sử dụng kết hợp cả 2 phương pháp để tận dụng được những lợi thế của mỗi phương pháp nghiên cứu nói trên.

3. Kết luận

Đầu tư tài sản của doanh nghiệp là hy sinh các nguồn lực ở hiện tại để hình thành nên tài sản phục vụ cho quá trình sản xuất nhằm mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai. Do đó, quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp có ý nghĩa quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp cả trong ngắn và dài hạn.

Khi nghiên cứu về quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp trên khía cạnh quy mô và cơ cấu đầu tư tài sản, các nhà nghiên cứu cần vận dụng 3 lý thuyết cơ bản: lý thuyết thể chế và môi trường đầu tư, lý thuyết marketing địa phương và lý thuyết người đại diện. Lý thuyết thể chế và môi trường đầu tư giúp nhà nghiên cứu xác định được các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp trong cả môi trường thể chế chính thức và phi chính thức. Lý thuyết người đại diện giúp nhà nghiên cứu xem xét vấn đề mâu thuẫn lợi ích giữa cổ đông và nhà quản lý trong quá trình ra quyết định đầu tư tài sản của doanh nghiệp khi doanh nghiệp có sự tách biệt giữa quyền sở hữu và quyền quản lý. Ngoài ra, lý thuyết về marketing địa phương đặt các quyết định đầu tư của doanh nghiệp trong bối cảnh thực tế địa phương với sự hỗ trợ và các quy định của chính quyền địa phương khi doanh nghiệp ra quyết định.

Trong nghiên cứu khoa học, rất nhiều các phương pháp nghiên cứu được sử dụng, tuy nhiên, các phương pháp sử dụng phổ biến nhất hiện nay là phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng. Mỗi phương pháp nghiên cứu đều có những ưu điểm và hạn chế riêng đòi hỏi nhà nghiên cứu cần phải biết vận dụng và lựa chọn phương pháp thích hợp phụ thuộc vào các câu hỏi nghiên cứu, khả năng tư duy, thế mạnh cũng như khả năng thu thập dữ liệu của nhà nghiên cứu. Một nghiên cứu với sự kết hợp của cả phương pháp định tính và định lượng sẽ giúp cho nhà nghiên cứu tận dụng được lợi thế của cả hai phương pháp này.

______________

Tài liệu tham khảo

1. Carr, C., Kolehmainen, K., và F. Mitchell, (2010), Strategic investment decision making practices: A contextual approach. Management Accounting Research 21 (3): 167–184.
2. Child John và Yuan Lu, (1996), Institutional constraints on economic reform: The case of investment decisions in China, Organization Science; LinthicumVol. 7, Iss. 1,  (Jan/Feb 1996): 60-77.
3. Erkaningrum (2013), Interactions among insider ownership, dividend policy, debt policy, investment decision, and business risk, Indri F. Journal of Indonesian Economy and Business : JIEB; YogyakartaVol. 28, Iss. 1
4. Moataz Moamen et. al. ( ), Accounting for strategic investment decision-making under extreme uncertainty,
5. Ragland Charles B., Brouthers Lance Eliot, Widmier Scott M., (2015), Institutional theory and international market selection for direct selling,Marketing Intelligence & Planning, BradfordVol. 33, Iss. 4,  (2015): 538-555.
6. Zvi Bodie, Alex Kane và Alan J. Marcus, Investment, Hardcover, 2013, 10th Edition.